Đầu năm 1861, Pháp tấn công Gia Định lần thứ hai, Quản Định đưa quân đồn điền của mình phối hợp với binh của Nguyễn Tri Phương phòng giữ chiến tuyến Kỳ Hòa. Đại đồn thất thủ, ông lui về Gò Công, hợp cùng Lưu Tiến Thiện, Lê Quang Quyền chiêu binh ứng nghĩa, trấn giữ được vùng Gia Định - Định Tường, được triều đình phong làm Phó lãnh binh. Trương Định tổ chức lực lượng, triển khai kế hoạch tác chiến cả vùng Gò Công, Tân An, Mỹ Tho, Chợ Lớn, Sài Gòn, Đồng Tháp Mười kéo dài đến biên giới Cao Miên (Campuchia). Quân số của Trương Định lên tới 10.800 người.

Đầu năm 1862, Pháp đánh chiếm Biên Hòa, nhưng gặp phong trào đấu tranh chống Pháp phát triển, tướng Bonard phải lui ở nhiều điểm chiếm đóng. Tuy vậy, triều đình Huế đã ký điều ước Nhâm Tuất 1862 cắt ba tỉnh miền đông Nam bộ cho Pháp, thăng Trương Định chức Lãnh binh và ra lệnh bãi binh. Nghĩa quân yêu cầu Trương Định ở lại chỉ huy cuộc kháng chiến, suy tôn ông làm Bình-Tây-đại nguyên-soái, lấy Gò Công làm bản doanh, xây dựng các căn cứ địa kháng chiến. Ông thẳng thừng từ chối thư dụ hàng của Bonard, bất chấp chiếu vua ra lệnh bãi binh do Phan Thanh Giản truyền vào. Bonard xin thêm viện binh từ Pháp và từ Trung Quốc chuẩn bị đánh úp Trương Định thì ngày 16/12/1862, Trương Định đã ra lệnh công kích vào các vị trí quân Pháp ở 3 tỉnh miền Đông, đẩy Pháp vào tình thế lúng túng, bị động. Tháng 2/1863, nhờ có viện binh, Pháp phản công Biên Hòa, Chợ Lớn, bao vây Gò Công. Sau khi kháng cự quyết liệt, ngày 28/2/1863, Trương Định lui quân về Phước Lộc, Biên Hòa và vùng cửa sông Xoài Rạp.
T

háng 9/1863, Lagrandière sang thay Bonard, mở cuộc càn quét thứ hai, bắt được vợ con và một số tùy tùng của Trương Định, song Trương Định vẫn không nao núng.


Ngày 19/8/1864, quân Pháp do tên nội phản Huỳnh Công Tấn dẫn đường tấn công bộ chỉ huy Trương Định. Ông quyết tử chiến. Bị thương , ông rút gươm tự sát để khỏi rơi vào tay giặc. Sự hy sinh của Trương Định đã để lại trong lòng nhân dân và các sĩ phu yêu nước vô vàn niềm tiếc thương và kính trọng. Con ông là Trương Quyền, kế nghiệp cha, lên vùng Châu Đốc phối hợp với nghĩa quân Campuchia do Pu Côm Bô lãnh đạo, cùng chiến đấu chống Pháp, đặt nền tảng cho liên minh chiến đấu chống Pháp của hai dân tộc Việt - Miên.

(Theo Quảng Ngãi, Đất nước - Con người - Văn hóa)