Một hôm, nhân có lệnh của bọn chức dịnh bắt tất cả trẻ già trai gái làng hoàng Bột phải ăn mặc chỉnh tề để đi đón quan huyện Lê Kim Thằng về làng hiểu dụ, Xiển nghĩ ra ngay một kế.

Xiển lẻn vào buồng ông nội lấy trộm chiếc áo thụng đỏ mặc vào, rồi đi thẳng ra đình, giả vờ chạy đi chạy lại lăng xăng ngay trước mặt quan huyện. Quan lấy làm lạ, cho lính gọi lại hỏi. Xiển xưng tên họ và nói là học trò. Huyện Thằng liền mượn ngay việc ăn mặc ngộ nghĩnh của Xiển ứng khẩu đọc một câu, bắt phải đối:

- Áo đỏ quét cứt trâu.

Xiển đối ngay:

- Lọng xanh che đít ngựa.

Huyện Thằng không ngờ bị một vố, tái mặt, dọa:

- Thằng này láo! Ðã thế, phải đối thêm câu này nữa, không đối được, tao sẽ cho ăn đòn.

Thấy tóc Xiển đỏ hoe vì đãi nắng lâu ngày, Huyện Thằng liền ra câu đối:

- Học trò là học trò con, tóc đỏ như son là con học trò.

Xiển không cần nghĩ ngợi lâu, đối tức khắc:

- Tri huyện là tri huyện Thằng, ăn nói lăng nhăng là thằng tri huyện!

Huyện Thằng tức ứa máu, nhưng vì Xiển đối rất chỉnh, không bẻ vào đâu được, đành câm miệng.

Có một anh đã luống tuổi chẳng biết làm gì để kiếm miếng ăn. Cha mẹ mất sớm, anh ta phải sống nhờ vào hai bàn tay vợ. Thấy anh ta lêu lổng, vợ bảo đi buôn.

Quảy quang gánh lên vai, ra đến chợ, thấy bưởi nhiều, anh mua một gánh, định
mai đem chợ khác bán. Lúc gánh về nhà gặp trời mưa, con suối đầu làng nước dâng lên to. Không biết làm thế nào, anh gánh cả gánh bưởi lội qua. Bao nhiêu bưởi nổi lềnh bềnh trên mặt nước, trôi hết, chỉ sót lại vài quả.

Về đến nhà, vợ hỏi: "Hôm nay mua được gì?"

Anh thật thà thuật lại chuyện mua bưởi cho vợ nghe. Chị vợ cười nói: "Ai lại làm như thế, con suối hẹp có một gang, sao anh không đứng bên này vứt sang bên kia thì được việc rồi".

Anh chồng nhớ lời. Ít hôm sau, đi chợ, anh mua một gánh trứng vịt. Lúc về trời cũng mưa và nước suối cũng dâng to. Anh lấy từng quả trứng ném sang bên kia suối. Lội sang bờ bên này để nhặt thì trứng đã vỡ hết.

Từ bé Quỳnh đã nổi tiếng học giỏi và đối đáp nhanh. Trong làng có ông Tú Cát rất hợm hĩnh mình, đi đâu cũng khoe mình hay chữ. Quỳnh rất ghét những loại người như vậy. Một hôm Quỳnh đang đứng xem đàn lợn ăn cám trong chuồng, Tú Cát đi qua trông thấy, liền gọi Quỳnh lại và bảo:

- Ta nghe đồn mày thông minh và có tài đối đáp. Bây giờ ta ra cho mày một câu đối, nếu không đối được, ta sẽ đánh đòn. Nói rồi, Tú Cát lên giọng, gật gù ngâm nga:

- Lợn cấn ăn cám tốn.

Tú Cát nghĩ rằng câu này rất khó đối, ví "cấn" và "tốn" là hai quẻ trong kinh Dịch nào ngờ. Quỳnh đối lại ngay:

- Chó khôn chớ cắn càn.

Quẻ này cũng có "khôn" và "càn" là tên hai quẻ trong kinh Dịch, đồng thời lại có ý xỏ Tú Cát là chó. Không ngờ bị chơi đau như vậy, Tú Cát tức lắm, hằm hằm bảo:

- Được! Ta ra thêm vế nữa, phải đối lại ngay - rồi đọc - Trời sinh ông Tú Cát.

Quỳnh đáp luôn:

- Đất nứt con bọ hung.

Tú Cát tức đến sặc tiết nhưng không làm gì được, vì Quỳnh đối rất chỉnh, đành lùi thủi bỏ đi.

Hai ông đồ rủ nhau vào hàng đánh chén. Nhìn vào đĩa đậu phụ trên mâm, một ông nói:

- Tôi ra một câu, ông đối được cho thông thì tôi chịu tiền cả, đối không thông thì ông chịu tiền cả.

Ông kia bằng lòng.

- Nướng đậu phụ cho cha ăn. Ðối đi!

Ông kia ngẫm nghĩ một lát, rồi đọc:

- Sắc ích mẫu cho mẹ uống. Ông trả tiền nhé!

Ông ra câu đối hơi hoảng. Nhưng rồi ông ta trấn tĩnh được thong thả nói:

- Ðối sát đấy. Phụ là cha đối với mẫu là mẹ, uống đối với ăn. Có điều thông thì chưa thông.

- Thông thế nào nữa?

- Ðậu phụ không có mắm tôm thì ăn vói gì? Ăn với ích mẫu được ư? Ðối thế này mới thông: Lấy mắm tôm cho mẹ chấm. Ông trả tiền chứ!

Có một anh đang ngủ trưa, bỗng cười khúc khích trong mơ. Chị vợ thấy thế, đánh thức dậy:

- Anh chiêm bao thấy gì mà thích thú lắm vậy?

- A! Tôi nằm mơ thấy một trang tuyệt thế giai nhân. Mới bắt đầu làm quen thì...

Chị vợ nổi cơn ghen, khóc bù lu bù loa. Anh chồng hoảng quá, vội phân trần:

- Chuyện chiêm bao, chứ có phải chuyện thực đâu mà làm ồn lên thế!

- Muốn chiêm bao gì thì chiêm bao, chứ chiêm bao như thế thì không được với tôi!

- Vậy thì từ rày tôi không chiêm bao như thế nữa.

Chị vợ vẫn chưa yên tâm, bảo:

- Ngộ nhỡ sau này anh cứ chiêm bao như thế mà anh không cười thì ai biết đâu đấy!

Anh chồng làm ra vẻ hối hận, nói:

- Đã thế thì từ rày tôi không ngủ ngày nữa. Đã yên tâm chưa?

Một hôm, ông sai cháu ra chợ mua một đồng mắm, một đồng tương. Thằng bé mang hai cái bát đi ra chợ, nhưng đi được một quãng, sực nhớ điều gì, quay trở lại hỏi ông:

- Ông ơi! đồng nào mua mắm, đồng nào mua tương ạ?

Ông bảo:

- Đồng nào cũng được mà!

Thằng bé lại chạy đi. Một hồi lâu, lại mang hai cái bát không trở về, hỏi:

- Ban nãy, cháu quên chưa hỏi ông: bát nào đựng tương, bát nào đựng mắm ạ?

Một tên trộm bị bắt quả tang ăn trộm trâu. Người ta đóng gông giải huyện. Quan huyện hỏi:

- Mày dám cả gan ban đêm vào nhà người ta, ăn trộm trâu phải không?

Nó thưa, vẻ tội nghiệp:

- Oan cho con lắm. Con chỉ lấy sợi dây thừng mà thôi.

Quan lại hỏi:

- Thế, đầu sợi dây có trâu không?

Tên ăn trộm thưa:

- Bẩm quan, con trâu ấy chủ nhà buộc vào, chứ con không buộc.

Một anh đi chợ mua một đàn bò sáu con. Anh ta ngồi lên lưng con đầu đàn, dắt cả về. Giữa đường, anh ta nhìn đàn bò, đếm:

- Một, hai, ba, bốn, năm.

Đếm đi đếm lại, vẫn chỉ còn năm con! Cuống lên, anh ta vặt đầu vặt tai, không hiểu ra làm sao cả. Về đến nhà, chưa kịp xuống, vẫn ngồi trên lưng bò, đã mếu máo:

- Chết mất rồi! Tôi đánh mất một con bò rồi!

Chị vợ nghe tiếng chồng khóc, chạy ra, hỏi:

- Sao? Mua mấy con mà để mất một con?

Anh kia chỉ năm con bò đi theo sau, nói:

- Sáu con. Bây giờ chỉ còn năm con thôi!

Chị vợ vừa cười vừa nói:

- Thừa một con thì có!

Có một người mù cả hai mắt nhưng lại tự xưng là sành thưởng thức văn chương, nói rằng chỉ ngửi hơi văn cũng biết văn hay hay dở, hà tất phải đọc. Ông tú nọ đưa cho bộ Tây Sương Ký, anh ta lật qua lật lại rồi bảo:

- Tây Sương Ký đây mà!

Ông tú hỏi:

- Sao biết?

Anh ta trả lời:

- Ngửi có mùi son phấn!

Ông tú lại đưa bộ Tam Quốc ra hỏi. Anh ta ngửi, rồi bảo:

- Tam Quốc Chí đây mà! Ngửi có mùi binh đao

Thấy anh ta nói đúng, ông tú phục sát đất. Vốn là người tự phụ, cho rằng xưa nay chưa ai hiểu văn chương của mình, bấy giờ ông tú mới đem tập văn mình làm ra hỏi, chờ một lời khen. Anh ta ngửi, rồi bảo:

- Văn này là văn của ông chứ gì?

- Sao biết?

- Ngửi có mùi thum thủm!

Có một anh thấy người ta nói: Chó đẻ dữ lắm, vào nhà ai có chó đẻ thì phải cầm gậy, phòng nó cắn. Đến khi vợ đẻ, anh ta nghĩ chắc người đẻ cũng dữ lắm, không dám bén mảng tới chỗ vợ nằm, luôn luôn cầm cái gậy trong tay phòng khi bất trắc.

Tránh mãi cũng không được, chị vợ bảo anh ta mang cơm vào. Anh ta sợ quá, một tay cầm gậy, một tay bưng bát cơm, lấm lét bước vào. Chị vợ trông thấy bộ điệu như vậy, bật cười, nhe cả hàm răng. Anh ta tưởng vợ sắp cắn, vội vứt cả gậy lẫn bát, bỏ chạy.

Có một anh hễ ngồi vào mâm là chúi mũi gắp lấy gắp để, không nghĩ đến ai cả. Chị vợ lấy làm xấu hổ, nhiều lần khuyên chồng ăn uống phải từ tốn, nhưng anh chồng vẫn không chừa được thói xấu ấy.

Một hôm, nhà bố vợ có giỗ, hai vợ chồng đưa nhau về ăn cỗ. Chị vợ sợ anh chồng ăn uống thô lỗ thì xấu mặt với chị em, liền nghĩ ra một cách: lấy một sợi dây, một đầu buộc vào chân chồng, còn đầu kia, chị ta cầm lấy và dặn chồng:

- Hễ bao giờ tôi giật dây mới được gắp đấy nhé!

Anh chồng gật đầu, đồng ý.

Quả nhiên, lúc ngồi vào mâm, mọi người thấy anh này ăn uống từ tốn, lịch sự. Chị vợ ngồi dưới bếp, vừa dọn dẹp vừa giật dây. Đôi lúc mải làm, quên không giật, anh chồng cứ ngồi ngây ra nhìn món ăn mà nhỏ dãi. Bố vợ phải gắp thức ăn cho.

Đến giữa bữa, một con gà chạy qua, chẳng may vướng phải dây, co chật giật, gỡ mãi vẫn không được. Ở trên nhà, anh chồng thấy dây giật lia lịa, vội vàng cầm đũa gắp. Càng gắp thấy dây càng giật tợn, tưởng chị vợ cho ăn thả cửa, anh ta vớ luôn cả đĩa thức ăn trút vào bát!Một người mới nổi lên giàu có, đã vội chết. Bạn đi dặt tấm bia dựng trước mộ, ghi công trạng, mới đến ông cử nọ xin cho một bài thơ kể đức nghiệp người chết. Ông cử nghĩ mãi, thấy không có gì đáng ghi nhớ cả, chẳng nhẽ để bia trơn, đành làm bài thơ sau:

Ông này lúc mẹ sinh ra,
Lọt lòng ông khóc oa oa,
Mỗi ngày ông nhớn tướng,
Dần dần ông trở về già,
Nay ông đã hóa ra ma!

Một anh học trò có tính hay ghen muốn thử lòng vợ. Tối đến anh ta ngôi núp một xó, đợi vợ đi qua thì chạy ra ôm chầm lấy. Vợ giật mình kêu lên. Anh ta mừng lắm, nói:

- Rõ thật phúc nhà mình. Được người vợ trinh tiết.

Một hôm, xem sử đến chỗ Tần Cối giết Nhạc Phi anh ta giận lắm, tay đang cầm cái chén, quăng xuống đất vỡ tan. Vợ thấy thế, nói:

- Cả nhà có mười cái chén, đập mất chín rồi, còn cái này lại đập nốt, lấy gì mà uống nước?

Anh ta nghe nói, trợn mắt quát to lên:

- À à! Mình bênh thằng Tần Cối à! Hay là mình đã thông dâm với nó?

Một thầy đề chẳng biết làm sao bị vợ cào cấu sứt cả mặt. Khi đến công đường, quan huyện thấy, mới hỏi:

- Sao mặt thầy lại xây xát ra thế kia?
Thầy đề thưa:

- Bẩm chiều hôm qua, con ngồi chơi hóng mát, cái giàn hoa lý nó dổ xuống, xuýt nữa thì khốn!

Quan không tin, hỏi lại:

- Thầy dối tôi. Chắc hôm qua vợ thầy lại cào cho thầy đấy chứ gì? Thầy cứ nói thật đi rồi tôi sai mấy tên lính lệ lôi cổ ra đây trị thẳng tay. Nếu không thì được đằng chân lấn đằng đầu cho mà xem!

Quan bà đứng trong tư thất, nghe quan ông nói vậy, giận lắm, hầm hầm bước ra. Quan ông thấy bóng quan bà, líu cả lưỡi, bảo thầy đề:

- Thôi... thôi... thầy tạm lui. Giàn hoa lý nhà tôi cũng sắp đổ!

Một anh không làm nghề ngỗng gì, chỉ ăn bám vào bố. Có ông thầy coi tướng cho, bảo:

- Cả hai bố con anh đều thọ. Bố anh sống đến tám mươi, còn anh ít ra cũng hơn bảy mươi!

Nghe nói thế, anh ta khóc òa lên. Thầy tướng lấy làm lạ, hỏi:

- Tôi bảo bố con anh sống thọ cả, cớ sao anh lại khóc?

Anh ta mếu máo:

- Như thế thì đến khi bố tôi chết, tôi còn sống mười năm nữa, ông bảo ai nuôi tôi mà tôi chẳng khóc?Một ông thầy bói đi lạc đường, hỏi thăm khách qua đường. Người ấy bảo:

- Thầy đi bói thì phải biết đường chứ? Thế lúc đi, thầy không bói à?

Ông thầy bói trả lời:

- Tôi đã bói rồi đấy chứ! Trong quẻ, ngài dạy: cứ hỏi khách qua đường thì biết.

Có hai vợ chồng người nọ, chồng đui vợ điếc. Một hôm, họ dắt nhau đi đường, gặp một đám ma, vợ nói với chồng:

- Ôi chao! Cái đám ma to qúa! Bao nhiêu là cờ quạt!

Chồng liền mắng ngay:

- Cờ quạt đâu! Chỉ có kèn trống inh ỏi mà thôi!

Người vợ cãi lại:

- Trống kèn đâu nào? Cờ quạt nhan nhản ra kia, không trông thấy lại còn nói mớ.

Người chồng tức giận, quát:

- Mặc xác cờ với quạt! Người ta nghe trống kèn thì nói trống kèn thôi"!

Lời qua tiếng lại hai vợ chồng cãi nhau ầm ĩ. Có một người hiểu rõ đầu đuôi câu chuyện, cười bảo:

- Thôi, xin hai bác bình tĩnh. Bác trai không trông thấy cờ quạt, bác gái không nghe thấy trống kèn. Đám ma có cả cờ quạt cả trông kèn. Người sáng mắt, sáng tai, ai cũng vừa trông thấy vừa nghe thấy cả. Thôi hai bác đi đâu thì đi, đứng đây cãi nhau về đám ma làm gì?

Một ông quan thích thơ nôm, có thầy đề khéo tán. Hễ làm được bài thơ nào, quan lại gọi thầy vào đọc cho nghe. Một hôm, quan gọi vào, bảo:

- Tôi mới làm một cái chuồng chim sau tư thất, nhân thể, có làm một bài thơ tứ tuyệt, đọc thầy nghe, có được không?

- Dạ, xin quan cứ đọc!

Quan vừa gật gù, vừa ngâm:

Bốn cột chênh vênh đứng giữa trời,
Đứa thì bay bổng đứa bay khơi,
Ngày sau nó đẻ ra con cháu,
Nướng chả băm viên đánh chén chơi!

Thầy đề nức nở khen:

Anh nọ thiếu nợ anh kia lâu rồi mà không chịu trả. Mỗi lần anh kia đến đòi thì anh nọ cứ kêu túng quá xin khất. Một hôm anh kia lại đến đòi, thấy anh nọ đang ngồi ăn cơm có con vịt quay nóng hổi, mới hỏi:

- Bữa nay ăn sang thế, chắc hẳn trả cho tôi?

Anh kia đáp:

- Chà! nói anh thương, kỳ này tôi còn túng thiếu quá, anh làm ơn cho một thời gian nữa.

Anh kia vẻ không hiểu nổi, nói:

- Thôi đi! Mắc nợ gì mà cứ hẹn mãi, có tiền cũng không chịu trả cho người ta, bộ muốn ăn cướp hả?

Anh nọ nhẹ nhàng:

- Thật đấy mà! ! Ai lại vậy, tôi túng thiếu quá chứ làm gì có chuyện ăn cướp của anh.

Anh chủ nợ liền nói:

- Hừ! Đấy! Đừng có mà xạo! ăn nguyên một con vịt quay thế kia mà cứ bảo là không có tiền, còn túng thiếu nữa?

Anh mắc nợ thản nhiên trả lời:

- Đúng như vậy! Anh coi đi tôi túng thiếu đến nỗi một con vịt nuôi cũng không nổi nên phải làm thịt ăn, chớ anh bảo còn túng đến cỡ nào nữa?

Một ông nhà giàu có việc phải đi vắng, bảo người đầy tớ trông nhà, dặn:

- Mày ở nhà phải trông coi cái chân giò tao mua về treo đó, với con gà trống thiến nhốt trong chuồng, kẻo chó mèo nó tha đi nghe.

Và chỉ vào hai ve rượu:

- Còn hai ve này là thuốc độc để bẫy chuột. Uống chết đấy!

Người chủ đi rồi, anh đầy tớ ở nhà bắt con gà trống thiến làm thịt, luộc chân giò lên, đánh chén. Lại lấy hai ve rượu ra uống hết, say mèm. Khi ông chủ về, thấy người đầy tớ nằm dưới đất, hơi men nồng nặc, liền đánh thức đậy, hỏi gà, chân giò và hai ve kia đâu, thì người đầy tớ khóc mà thưa rằng:

- Con vâng lời ông ở nhà coi nhà, chẳng may con mèo tha mấy chân giò, còn chó thì cắp con gà trống thiến chạy mất. Con sợ ông mắng, nên con lấy hai ve thuốc độc uống cho chết đi. Nào ngờ vẫn chưa chết.